Rola wibroterapii w rehabilitacji kardiologicznej

Które dolegliwości powinny nas zaniepokoić w przypadku układu krążenia? Czy zadyszka to już poważny problem? Dlaczego wibroterapia może pomóc w rehabilitacji i poprawić wydolność układu sercowo-naczyniowego? Jakie badania warto wykonać po COVID-19? Na te pytania odpowiadamy w artykule.

Jakie objawy świadczą o problemach z układem sercowo-naczyniowym?

Niektórzy mogą bagatelizować łagodniejsze objawy, a to może z kolei prowadzić do rozwoju poważniejszych schorzeń sercowo-naczyniowych. Co powinno nas zaniepokoić? Przede wszystkim duży spadek wydolności, tzw. “obniżenie kondycji”, manifestujący się zmęczeniem podczas aktywności, które wcześniej nie sprawiały nam problemów, jak np. wchodzenie po schodach.  Objawem, że układ sercowo-naczyniowy nie funkcjonuje prawidłowo może być też “wrażenie duszności”, które dosyć trudno scharakteryzować, ponieważ jest bardzo subiektywne, ale najczęściej opisywane jako uczucie braku powietrza, utrudnionego oddychania. Zaniepokoić powinno nas też podwyższone ciśnienie i/lub podwyższone tętno podczas spoczynku. 

Poważniejsze objawy, czyli ból w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca czy obrzęki kończyn są trudne do przeoczenia. Jeśli je zaobserwujesz, to jak najszybciej umów się na konsultację lekarską. 

Powikłania sercowo-naczyniowe po COVID-19

Z badań opublikowanych w „The American Journal of Emergency Medicine” [1] wynika, że u osób chorujących na COVID-19 mogą wystąpić następujące powikłania sercowo-naczyniowe:

• zapalenie mięśnia sercowego,
• uszkodzenie mięśnia sercowego,
• ostry zawał mięśnia sercowego,
• niewydolność serca,
• kardiomiopatia (grupa chorób mięśnia sercowego, które prowadzą do zaburzeń jego budowy i pracy),
• zaburzenia rytmu serca (tzw. kołatanie serca),
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.

Oczywiście nie jest to jedyna publikacja dotycząca powikłań sercowo-naczyniowych związanych z COVID-19, ale opieramy się na niej, ponieważ zbiera wyniki badań naukowców z różnych stron świata. Jej autorzy przejrzeli 45 artykułów medycznych z uznanych baz i na tej podstawie stworzyli listę najczęściej wymienianych schorzeń.

Z jaką częstotliwością występują powikłania sercowo-naczyniowe w przebiegu COVID-19? Odpowiedź na to pytanie znamy m.in. dzięki lekarzom ze Szpitala Uniwersyteckiego we Frankfurcie [2], którzy przeprowadzili rezonans magnetyczny serca u 100 osób wcześniej chorujących na COVID-19. Badanie to było wykonane średnio po 71 dniach od rozpoznania choroby i obejmowało zarówno osoby hospitalizowane (67%), jak i te, które wyzdrowiały w domu (33%), czyli przechodziły chorobę dość łagodnie. Okazało się, że u 78% badanych występowały nieprawidłowości (zajęcie serca), a u 60% – zapalenie mięśnia sercowego. Warto podkreślić, że średni wiek badanych wynosił 49 lat.

Z kolei badacze z Chin [3], podając najczęstsze powikłania osób hospitalizowanych z powodu COVID-19, które decydowały o przeniesieniu ich na oddział intensywnej terapii, zaraz po zespole ostrej niewydolności oddechowej, wskazali arytmię. Z innej analizy [4] wynika natomiast, że ostra niewydolność serca wystąpiła u 23% pacjentów chorych na COVID-19, a kardiomiopatia u 33% pacjentów. 

W jaki sposób koronawirus SARS-CoV-2 uszkadza serce?

Istnieje kilka teorii wyjaśniających, w jaki sposób SARS-CoV-2 atakuje i uszkadza serce. Obecnie najczęściej wymieniana jest ta, która dotyczy receptorów ACE-2 [5]. Mówi się, że to pierwszy klucz, otwierający koronawirusowi drzwi do komórek naszego ciała. 

Receptory ACE-2 zlokalizowane są m.in. w jamie nosowej, w płucach, sercu, naczyniach krwionośnych, nerkach czy jelitach. SARS-CoV-2 łączy się z tymi receptorami (do zakażenia dochodzi przez jamę nosową), wnika do komórek, rozmnaża się i atakuje kolejne narządy. Oczywiście najczęściej zajmuje płuca, ale na takiej samej zasadzie dostaje się do serca i uszkadza je, a nawet może prowadzić do obumarcia komórek. 

Kolejna teoria dotyczy białka o nazwie neuropilina-1 (NRP-1) i nie wyklucza pierwszej, ale ją uzupełnia. Naukowcy, którzy dokonali tego odkrycia [6], obrazowo wyjaśniają, że neuropilina-1 kieruje wirusa do drzwi komórki. Bardzo dużo tego białka znajduje się w jamie nosowej, więc niejako ułatwia ono dostanie się wirusowi do naszego organizmu i niszczenie narządów wewnętrznych.

Przez dłuższy czas naukowcy zastanawiali się, czy za uszkodzenie serca w przebiegu COVID-19 odpowiada sam wirus czy spowodowane jest ono stanem zapalnym, czyli odpowiedzią organizmu na infekcję. Obecnie wiemy, że SARS-CoV-2 bezpośrednio wnika do serca, natomiast stan zapalny może wyrządzić dodatkowe szkody.

Koronawirus a tworzenie się niebezpiecznych zakrzepów

Jeśli chodzi o powikłania sercowo-naczyniowe, to trzeba także wspomnieć o zakrzepach tworzących się u chorych na COVID-19. Według holenderskich badaczy [7] COVID-19 może prowadzić zarówno do żylnej, jak i tętniczej choroby zakrzepowo-zatorowej. Z ich analizy wynika, że u 31% pacjentów przyjętych na oddział intensywnej terapii wystąpiły komplikacje zdrowotne związane z zakrzepami. 

W jaki sposób zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2 prowadzi do tworzenia się zakrzepów? Prawdopodobnie obecność zakrzepów wynika ze stanu zapalnego wyściółki naczyń krwionośnych. Koronawirus SARS-CoV-2 wnika bowiem do śródbłonka naczyniowego, przez co tworzy się stan zapalny. To z kolei sprawia, że płytki krwi się gromadzą i powstają zakrzepy. Jest to bardzo niebezpieczny stan, ponieważ zakrzepica żylna może prowadzić do zatorów płucnych oraz udarów mózgu. Co więcej – w niektórych przypadkach możemy nawet nie wiedzieć, że jesteśmy narażeni na to niebezpieczeństwo.

Na łamach magazynu “Science” ukazał się artykuł o “happy hypoxia” [8], które można przetłumaczyć jako “szczęśliwe niedotlenienie”. Jest to stan,  gdy osoba czuje się dobrze, nie zgłasza żadnych problemów z oddychaniem, a okazuje się, że poziom wysycenia krwi tlenem (saturacja) jest u niej niższy niż 95% (normą u zdrowej osoby jest 95-100%). Czasem wynosi nawet mniej niż 80%, a to wiąże się z ryzykiem uszkodzenia narządów wewnętrznych czy utraty przytomności. Najprawdopodobniej za ten stan ukrytej hipoksji odpowiadają zakrzepy krwi w płucach. Lekarze, którzy wykonywali te badania mówili, że wręcz nie wierzyli własnym oczom, ponieważ siedziały przed nimi osoby wyglądające “zdrowo”, a według danych wyświetlanych na monitorach powinny być nieprzytomne.

COVID-19 jest chorobą, której nie sposób bagatelizować, jeśli ma się świadomość tego, jakie szkody może wyrządzać w naszym organizmie. Wyzwaniem jest nie tylko walka z pandemią, ale także opieka nad osobami, u których występują powikłania po COVID-19. Nic więc dziwnego, że wzrok naukowców kieruje się ku skutecznym metodom rehabilitacji ozdrowieńców. Wiele badań świadczy o tym, że taką metodą może być wibroterapia.

Wibroterapia w rehabilitacji kardiologicznej 

W jaki sposób wibroterapia może pomóc na powikłania sercowo-naczyniowe? Przedstawimy to w kilku punktach.

1. Wibroterapia obniża ciśnienie krwi u osób ze stanem nadciśnieniowym i nadciśnieniem. [9] 
2. Wibracje zmniejszają sztywność tętnic [10] – wśród osób, u których spadła elastyczność tętnic wzrasta ryzyko wystąpienia poważnych chorób sercowo-naczyniowych, jak zawał serca czy udar mózgu. 
3. W przypadku zaburzeń pracy serca, wibracje poprawiają wskaźniki rytmu serca. [11]
4. Wibroterapia ułatwia rozpuszczenie zakrzepów [12], a tym samym poprawia przepływ krwi i saturację. Pisaliśmy o tym w artykule poświęconym miażdżycy.
5. W badaniach translacyjnych wykazano, że trening wibracyjny może potencjalnie zwiększać tolerancję serca na urazy niedokrwienno-reperfuzyjne [13]
6. Na oddziałach intensywnej terapii stosuje się wibracje, by poprawić natlenienie i wentylację u pacjentów  [14]. Chorzy Ci nie mogą podejmować aktywności fizycznej, dlatego jako jej alternatywa stosowana jest wibroterapia. Dzięki temu u chorych dochodzi m.in. do poprawy wydolności układu sercowo-naczyniowego i skraca się ich czas pobytu na OIT.

Obecnie w wielu krajach świata prowadzone są badania dotyczące wpływu wibracji na parametry pacjentów przechodzących COVID-19 (urządzenia generujące lecznicze wibracje są stosowane m.in. w szpitalach) oraz roli wibracji w leczeniu powikłań po tej chorobie. Warto podkreślić, że wibracje pozytywnie oddziałują nie tylko na układ sercowo-naczyniowy, ale też oddechowy  oraz na układ nerwowy.

W badania włączyła się także polska firma Vitberg, która od ponad 20 lat produkuje urządzenia do wibroterapii. W Nowym Sączu opracowane zostały specjalne programy rehabilitacji do kompleksowej rehabilitacji domowej, których celem jest leczenie najczęstszych powikłań. 

W urządzeniu o nazwie Vitberg RS znajdziemy program Oxy (zwiększający wydolność układu oddechowego), Neuro (działający przeciwbólowo, wzmacniający układ mięśniowy, pozytywnie oddziałujący na funkcje neuropoznawcze) oraz Cardio, który służy do poprawy wydolności układu sercowo-naczyniowego. Programy te wykorzystują odpowiednio dobrane wibracje oscylacyjno-cykloidalne, oddziałujące na dany układ w ciele człowieka.

Z Vitberg RS można skorzystać w Poradniach Vitberg zlokalizowanych w Polsce, ale urządzenie to można też kupić i stosować w warunkach domowych. Jego rola nie ogranicza się tylko do rehabilitacji po COVID-19, z powodzeniem można stosować je w przebiegu wielu różnych chorób (także sercowo-naczyniowych) oraz profilaktycznie. Ponadto Vitberg RS można rozbudować o dodatkowe moduły, które poszerzają możliwości urządzenia.

Kontrola układu sercowo-naczyniowego – podstawowe badania

Przede wszystkim powinno się regularnie monitorować ciśnienie krwi – niepokojące jest zarówno ciśnienie za niskie, jak i za wysokie. Warto sprawdzać także saturację, a służy do tego pulsoksymetr. Zazwyczaj monitorowani są pacjenci przechodzący chorobę, ale nasycenie krwi tlenem warto zmierzyć także później, ponieważ jest to pierwszy krok do odkrycia powikłań sercowo-naczyniowych. 

Jeśli saturacja jest niższa niż 95%, to bezwzględnie należy skonsultować się z lekarzem. Zapewne zleci on dodatkowe badania, a wśród tych dotyczących układu sercowo-naczyniowego mogą być to: echo serca (USG serca), EKG spoczynkowe, badania krwi w kierunku zakrzepicy. Na tej podstawie będzie można podjąć decyzję o przebiegu leczenia oraz rehabilitacji.

Źródła:

1. Brit Long, William J. Brady, Alex Koyfman, Michael Gottlieb, Cardiovascular complications in COVID-19, The American Journal of Emergency Medicine Volume 38, July 01, 2020. DOI:https://doi.org/10.1016/j.ajem.2020.04.048.
2. Valentina O. Puntmann, M. Ludovica Carerj, Imke Wieters i inni, Outcomes of Cardiovascular Magnetic Resonance Imaging in Patients Recently Recovered From Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), JAMA Cardiol. 2020;5(11):1265-1273. doi:10.1001/jamacardio.2020.3557.
3. Dawei Wang, Bo Hu, Chang Hu i inni, Clinical Characteristics of 138 Hospitalized Patients With 2019 Novel Coronavirus–Infected Pneumonia in Wuhan, China, JAMA. 2020;323(11):1061-1069. doi:10.1001/jama.2020.1585.
4. Fei Zhou, Ting Yu, Ronghui Du, Guohui Fan, Ying Liu, Zhibo Liu i inni, Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study, The Lancet Volume 395, ISSUE 10229, P1054-1062, March 28, 2020. DOI:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30566-3
5. Peng Zhou, Xing-Lou Yang, Zheng-Li Sh, A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin, Nature Volume 579, pages 270–273(2020).
6. Ludovico Cantuti-Castelvetri, Ravi Ojha, Liliana D Pedro i inni, Neuropilin-1 facilitates SARS-CoV-2 cell entry and infectivity, Science 2020 Nov 13;370(6518):856-860. doi: 10.1126/science.abd2985. 
7. F A Klok, M J H A Kruip, N J M van der Meer i inni, Incidence of thrombotic complications in critically ill ICU patients with COVID-19, Thromb Res 2020 Jul;191:145-147. doi: 10.1016/j.thromres.2020.04.013.
8. Jennifer Couzin-Frankel, The mystery of the pandemic’s ‘happy hypoxia’, Science  01 May 2020: Vol. 368, Issue 6490, pp. 455-456. DOI: 10.1126/science.368.6490.455.
9. Wong, Alexei; Figueroa, Arturo (2019), Effects of whole-body vibration on heart rate variability:acute responses and training adaptations, Clinical physiology and functional imaging 39 (2), s. 115–121. DOI: 10.1111/cpf.12524.
10.  Alvarez-Alvarado, Stacey; Jaime, Salvador J.; Ormsbee, Michael J.; Campbell, Jeremiah C.; Post, Joy; Pacilio, Jacob; Figueroa, Arturo (2017), Benefits of whole-body vibration training on arterial function and muscle strength in young overweight/obese women, Hypertension research : official journal of the Japanese Society of Hypertension 40 (5), s. 487–492. DOI: 10.1038/hr.2016.178.
11.  Licurci, Maria das Graças Bastos; Almeida Fagundes, Alessandra de; Lo Arisawa, Emilia Angela Schiavo (2018), Acute effects of whole body vibration on heart rate variability in elderly people, Journal of bodywork and movement therapies 22 (3), s. 618–621. DOI: 10.1016/j.jbmt.2017.10.004.
12.  Hoffmann, A., Gil, l.H. (2012), Externally Applied Vibration at 50 Hz Facilitates Dissolution of Blood Clots In-Vitro, Am. J. Biomed. Sci. 4:  274–84.
13. Shahnaz Shekarforoush, Mohammad Reza Naghii, Whole-Body Vibration Training Increases Myocardial Salvage Against Acute Ischemia in Adult Male Rats, Arquivos brasileiros de cardiologia 2019 Jan; 112(1):32-37. doi: 10.5935/abc.20180252. Epub 2018 Dec 17.
14.  Llamas-Ramos Rocio; Llamas-Ramos Ines; Perez-Robledo Fatima (2020), Physiotherapy During the Covid-19 Pandemic, Journal of Clinical Case Studies and Reviews Published : Oct 21, 2020. DOI:10.47755/2766-9556.1000101.